RMUTP

1. ความเป็นมา

โครงการ “การออกแบบบรรจุภัณฑ์สำหรับอาหารเลี้ยงสัตว์น้ำเศรษฐกิจและผลิตภัณฑ์แปรรูปอาหารทางทะเลบนฐานอัตลักษณ์วิถีชีวิตของชุมชน” ซึ่งเป็นโครงการวิจัยย่อยภายใต้ชุดโครงการวิจัย “การพัฒนานวัตกรรมชุมชนเพื่อการจัดการและสร้างเศรษฐกิจฐานรากและเศรษฐกิจหมุนเวียนในพื้นที่ชุมชนจังหวัดเพชรบุรี” นี้ จะเป็นโครงการวิจัยชุดประเภท Flagship ที่ 20 ในเรื่อง ชุมชนนวัตกรรมที่จะช่วยยกระดับคุณภาพชีวิตและเศรษฐกิจชุมชน โดยจากการที่สถาบันวิจัยและพัฒนา มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลพระนคร ได้พัฒนาโครงการร่วมกับสถานประกอบการและชุมชน โดยกระบวนการมีส่วนร่วม “ความคิด ร่วมทำ ร่วมผลประโยชน์” ซึ่งเป้าหมายเป็นกลุ่มวิสาหกิจและหน่วยงานในพื้นที่ จึงทำให้ทราบความต้องการของชุมชน ปัญหาของชุมชนมาพัฒนาเป็นโจทย์วิจัยเพื่อแก้ปัญหาธุรกิจที่เกี่ยวข้องกับอาหารสัตว์เลี้ยงประเภทสัตว์เศรษฐกิจของอำเภอบ้านแหลม จังหวัดเพชรบุรี ซึ่งมีต้นทุนจากปลา หอยและสัตว์น้ำในทะเลและนับว่าเป็นธุรกิจที่น่าจับตามอง เนื่องจากการเติบโตอย่างต่อเนื่องของการส่งออกผลิตภัณฑ์ที่เกี่ยวข้องกับอาหารสัตว์นั้นมีการขยายตัวอย่างมาก หรืออาจกล่าวได้ว่า ในปัจจุบัน การผลิตผลิตภัณฑ์ที่เกี่ยวข้องกับอาหารเลี้ยงสัตว์น้ำและผลิตภัณฑ์แปรรูปอาหารทางทะเลของจังหวัดเพชรบุรีนั้น ผลิตเพื่อป้อนตลาดต่างประเทศเป็นส่วนใหญ่ ซึ่งได้รับการยอมรับทั้งในด้านคุณภาพและมาตรฐานการผลิต ทำให้มูลค่าการส่งออกมีแนวโน้มเติบโตอย่างต่อเนื่อง ประเด็นที่น่าสนใจคือ ธุรกิจที่เกี่ยวข้องกับอาหารเลี้ยงสัตว์น้ำและผลิตภัณฑ์แปรรูปอาหารทางทะเล นั้นก่อให้เกิดผู้ประกอบการขนาดกลางและขนาดย่อมมากมาย โดยผู้ประกอบการเหล่านี้ผลิตสินค้าต่าง ๆ ซึ่งต้องอาศัยแนวคิดความทันสมัยและพฤติกรรมที่เปลี่ยนแปลงของเจ้าของฟาร์มสัตว์เลี้ยงที่เป็นสัตว์เศรษฐกิจ ซึ่งเป็นแรงผลักดันสำคัญต่ออนาคตของธุรกิจที่เกี่ยวข้องกับอาหารเลี้ยงสัตว์น้ำเศรษฐกิจและผลิตภัณฑ์แปรรูปอาหารทางทะเล

การออกแบบบรรจุภัณฑ์สำหรับอาหารเลี้ยงสัตว์น้ำเศรษฐกิจและผลิตภัณฑ์แปรรูปอาหารทางทะเลบนฐานอัตลักษณ์วิถีชีวิตของชุมชน จึงมีความต้องการที่จะพัฒนาเข้าสู่อุตสาหกรรมการผลิตเพื่อการแข่งขันทางด้านเศรษฐกิจและเพื่อการดำรงอยู่ของอาหารเลี้ยงสัตว์น้ำเศรษฐกิจและผลิตภัณฑ์แปรรูปอาหารทางทะเล อำเภอ บ้านแหลม จังหวัดเพชรบุรี จะต้องพัฒนากลุ่มเครือข่ายผู้ประกอบการผลิตอาหารสัตว์ให้สามารถพัฒนาตัวเองอย่างยั่งยืน โดยสามารถแข่งขันกับตลาดคู่แข่งรายอื่น ๆ ได้รวมทั้งสามารถพัฒนาให้ส่งสินค้าออกไปจำหน่าย ยังต่างประเทศได้ โดยจะต้องอาศัยปัจจัย ในการตลาดเป็นเหตุให้ผู้ประการผลิตอาหารเลี้ยงสัตว์น้ำเศรษฐกิจและผลิตภัณฑ์แปรรูปอาหารทางทะเลส่วนใหญ่ ไม่ประสบผลสำเร็จเท่าที่ควร ซึ่งผลิตภัณฑ์อาหารเลี้ยงสัตว์น้ำประสบปัญหาด้านบรรจุภัณฑ์ ทั้งนี้เพราะขาดความรู้เกี่ยวกับบรรจุภัณฑ์ การพัฒนาผลิตภัณฑ์ที่ได้มีคุณภาพที่ตลาดส่วนใหญ่ต้องการ แต่คุณภาพและรูปแบบของบรรจุภัณฑ์ยังมีลักษณะไม่ดี โดยบรรจุภัณฑ์ที่มีอยู่ปัจจุบันไม่ทำหน้าที่บรรจุและคุ้มครองป้องกันสินค้าให้ปลอดภัยจนไปยังผู้บริโภค สุดท้ายสิ่งเหล่านี้เป็นผลให้กลุ่มผลิตภัณฑ์อาหารเลี้ยงสัตว์น้ำ ผลิตภัณฑ์แปรรูปอาหารทางทะเล ยังมีปัญหาซึ่งไม่สามารถพัฒนาไปสู่การสร้างความเข้มแข็งของชุมชนอย่างเป็นระบบเพื่อความยั่งยืนตามแนวทางเศรษฐกิจพอเพียง

ผู้วิจัยจึงเล็งเห็นว่าความสำคัญของการออกแบบบรรจุภัณฑ์สำหรับอาหารเลี้ยงสัตว์น้ำเศรษฐกิจและผลิตภัณฑ์แปรรูปอาหารทางทะเลบนฐานอัตลักษณ์วิถีชีวิตของชุมชน โดยสร้างต้นแบบบรรจุภัณฑ์ ที่เป็นมาตรฐานเพื่อนำไปปรับระบบกลไกการพัฒนากลุ่มผลิตภัณฑ์อาหารเลี้ยงสัตว์น้ำและผลิตภัณฑ์แปรรูปอาหารทางทะเล ของอำเภอบ้านแหลม จังหวัดเพชรบุรี ทางด้านการจัดจำหน่าย โดยศึกษาหลักการออกแบบบรรจุภัณฑ์ เพื่อให้ได้บรรจุภัณฑ์ที่มีความเหมาะสมบนฐานอัตลักษณ์วิถีชีวิตของชุมชนให้ตรงกับความต้องการของผู้บริโภคในปัจจุบันมากขึ้น ซึ่งจะช่วยสร้างนวัตกรรมชุมชนให้สามารถแก้ปัญหาของชุมชน ผู้ประกอบการ โดยนวัตกรรมที่เกิดขึ้นจะถูกออกแบบและสร้างบนฐานเทคโนโลยี ที่เหมาะสมกับชุมชน เพื่อให้ชุมชนสามารถต่อยอด พัฒนาขึ้นได้เองต่อไป และมีการส่งถ่ายชุดความรู้จากการวิจัยทั้งหมดที่ใช้สร้างนวัตกรรม เมื่อชุมชนสามารถสร้างนวัตกรรมและต่อยอดได้เองแล้ว นวัตกรรมก็จะถูกยกระดับ ชุมชนก็จะมีศักยภาพในการสร้างความเข้มแข็งและสร้างเศรษฐกิจที่ดีขึ้นต่อไป

2. บริบทปัญหาเชิงพื้นที่

ผู้ประการผลิตอาหารเลี้ยงสัตว์น้ำเศรษฐกิจและผลิตภัณฑ์แปรรูปอาหารทางทะเลส่วนใหญ่ ไม่ประสบผลสำเร็จเท่าที่ควร ซึ่งผลิตภัณฑ์อาหารเลี้ยงสัตว์น้ำประสบปัญหาด้านบรรจุภัณฑ์ ทั้งนี้เพราะขาดความรู้เกี่ยวกับบรรจุภัณฑ์ การพัฒนาผลิตภัณฑ์ที่ได้มีคุณภาพที่ตลาดส่วนใหญ่ต้องการ แต่คุณภาพและรูปแบบของบรรจุภัณฑ์ยังมีลักษณะไม่ดี โดยบรรจุภัณฑ์ที่มีอยู่ปัจจุบันไม่ทำหน้าที่บรรจุและคุ้มครองป้องกันสินค้าให้ปลอดภัยจนไปยังผู้บริโภค สุดท้ายสิ่งเหล่านี้เป็นผลให้กลุ่มผลิตภัณฑ์อาหารเลี้ยงสัตว์น้ำ ผลิตภัณฑ์แปรรูปอาหารทางทะเล ยังมีปัญหาซึ่งไม่สามารถพัฒนาไปสู่การสร้างความเข้มแข็งของชุมชนอย่างเป็นระบบเพื่อความยั่งยืนตามแนวทางเศรษฐกิจพอเพียง

ปัญหาและอุปสรรคที่ผ่านมาเกี่ยวกับผลิตภัณฑ์หรือบรรจุภัณฑ์ที่ลูกค้าไม่พึงพอใจส่วนมากจะมีเฉพาะพวกปลาอินทรีย์ ปัญหาเรื่องกลิ่นบางครั้งลูกค้าก็จะไม่พึงพอใจกับกลิ่นปลาอินทรีย์ โดยจะแก้ปัญหาบรรจุให้ 2 ชั้น แล้วมีมะกรูดแถมติดไปด้วยเพื่อการดับกลิ่นแต่ถ้าลูกค้าเป็นกังวลมาก ๆ ก็จะทำการซีลสุญญากาศให้กับลูกค้าเพื่อตัดปัญหาของกลิ่น หรือบางอย่าง เช่น สินค้าที่พร้อมรับประทานก็จะบรรจุในกล่อง และสามารถนำไปเข้าเครื่องไมโครเวฟได้ทันที ในส่วนของบรรจุภัณฑ์นั้น ต้องการให้ปกป้องผลิตภัณฑ์ให้ให้มีการคงสภาพเดิมได้นานและง่ายต่อการขนส่ง

3. วัตถุดิบในพื้นที่ (อธิบายเชื่อมโยงแหล่งวัตถุดิบ ระบุแหล่งซื้อขายวัตถุดิบ ถ้ามี)

–