RMUTP

แพลตฟอร์มการเรียนรู้

นวัตกรรมชุมชน

ศูนย์การเรียนรู้


RMUTP community innovation learning platforms (RMUTP CILP)

นวัตกรรมบรรจุภัณฑ์สำหรับปุ๋ยอินทรีย์

1. ความเป็นมา

โครงการ “การออกแบบบรรจุภัณฑ์สำหรับอาหารเลี้ยงสัตว์น้ำเศรษฐกิจและผลิตภัณฑ์แปรรูปอาหารทางทะเลบนฐานอัตลักษณ์วิถีชีวิตของชุมชน” ซึ่งเป็นโครงการวิจัยย่อยภายใต้ชุดโครงการวิจัย “การพัฒนานวัตกรรมชุมชนเพื่อการจัดการและสร้างเศรษฐกิจฐานรากและเศรษฐกิจหมุนเวียนในพื้นที่ชุมชนจังหวัดเพชรบุรี” นี้ จะเป็นโครงการวิจัยชุดประเภท Flagship ที่ 20 ในเรื่อง ชุมชนนวัตกรรมที่จะช่วยยกระดับคุณภาพชีวิตและเศรษฐกิจชุมชน โดยจากการที่สถาบันวิจัยและพัฒนา มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลพระนคร ได้พัฒนาโครงการร่วมกับสถานประกอบการและชุมชน โดยกระบวนการมีส่วนร่วม “ความคิด ร่วมทำ ร่วมผลประโยชน์” ซึ่งเป้าหมายเป็นกลุ่มวิสาหกิจและหน่วยงานในพื้นที่ จึงทำให้ทราบความต้องการของชุมชน ปัญหาของชุมชนมาพัฒนาเป็นโจทย์วิจัยเพื่อแก้ปัญหาธุรกิจที่เกี่ยวข้องกับอาหารสัตว์เลี้ยงประเภทสัตว์เศรษฐกิจของอำเภอบ้านแหลม จังหวัดเพชรบุรี ซึ่งมีต้นทุนจากปลา หอยและสัตว์น้ำในทะเลและนับว่าเป็นธุรกิจที่น่าจับตามอง เนื่องจากการเติบโตอย่างต่อเนื่องของการส่งออกผลิตภัณฑ์ที่เกี่ยวข้องกับอาหารสัตว์นั้นมีการขยายตัวอย่างมาก หรืออาจกล่าวได้ว่า ในปัจจุบัน การผลิตผลิตภัณฑ์ที่เกี่ยวข้องกับอาหารเลี้ยงสัตว์น้ำและผลิตภัณฑ์แปรรูปอาหารทางทะเลของจังหวัดเพชรบุรีนั้น ผลิตเพื่อป้อนตลาดต่างประเทศเป็นส่วนใหญ่ ซึ่งได้รับการยอมรับทั้งในด้านคุณภาพและมาตรฐานการผลิต ทำให้มูลค่าการส่งออกมีแนวโน้มเติบโตอย่างต่อเนื่อง ประเด็นที่น่าสนใจคือ ธุรกิจที่เกี่ยวข้องกับอาหารเลี้ยงสัตว์น้ำและผลิตภัณฑ์แปรรูปอาหารทางทะเล นั้นก่อให้เกิดผู้ประกอบการขนาดกลางและขนาดย่อมมากมาย โดยผู้ประกอบการเหล่านี้ผลิตสินค้าต่าง ๆ ซึ่งต้องอาศัยแนวคิดความทันสมัยและพฤติกรรมที่เปลี่ยนแปลงของเจ้าของฟาร์มสัตว์เลี้ยงที่เป็นสัตว์เศรษฐกิจ ซึ่งเป็นแรงผลักดันสำคัญต่ออนาคตของธุรกิจที่เกี่ยวข้องกับอาหารเลี้ยงสัตว์น้ำเศรษฐกิจและผลิตภัณฑ์แปรรูปอาหารทางทะเล

การออกแบบบรรจุภัณฑ์สำหรับอาหารเลี้ยงสัตว์น้ำเศรษฐกิจและผลิตภัณฑ์แปรรูปอาหารทางทะเลบนฐานอัตลักษณ์วิถีชีวิตของชุมชน จึงมีความต้องการที่จะพัฒนาเข้าสู่อุตสาหกรรมการผลิตเพื่อการแข่งขันทางด้านเศรษฐกิจและเพื่อการดำรงอยู่ของอาหารเลี้ยงสัตว์น้ำเศรษฐกิจและผลิตภัณฑ์แปรรูปอาหารทางทะเล อำเภอ บ้านแหลม จังหวัดเพชรบุรี จะต้องพัฒนากลุ่มเครือข่ายผู้ประกอบการผลิตอาหารสัตว์ให้สามารถพัฒนาตัวเองอย่างยั่งยืน โดยสามารถแข่งขันกับตลาดคู่แข่งรายอื่น ๆ ได้รวมทั้งสามารถพัฒนาให้ส่งสินค้าออกไปจำหน่าย ยังต่างประเทศได้ โดยจะต้องอาศัยปัจจัย ในการตลาดเป็นเหตุให้ผู้ประการผลิตอาหารเลี้ยงสัตว์น้ำเศรษฐกิจและผลิตภัณฑ์แปรรูปอาหารทางทะเลส่วนใหญ่ ไม่ประสบผลสำเร็จเท่าที่ควร ซึ่งผลิตภัณฑ์อาหารเลี้ยงสัตว์น้ำประสบปัญหาด้านบรรจุภัณฑ์ ทั้งนี้เพราะขาดความรู้เกี่ยวกับบรรจุภัณฑ์ การพัฒนาผลิตภัณฑ์ที่ได้มีคุณภาพที่ตลาดส่วนใหญ่ต้องการ แต่คุณภาพและรูปแบบของบรรจุภัณฑ์ยังมีลักษณะไม่ดี โดยบรรจุภัณฑ์ที่มีอยู่ปัจจุบันไม่ทำหน้าที่บรรจุและคุ้มครองป้องกันสินค้าให้ปลอดภัยจนไปยังผู้บริโภค สุดท้ายสิ่งเหล่านี้เป็นผลให้กลุ่มผลิตภัณฑ์อาหารเลี้ยงสัตว์น้ำ ผลิตภัณฑ์แปรรูปอาหารทางทะเล ยังมีปัญหาซึ่งไม่สามารถพัฒนาไปสู่การสร้างความเข้มแข็งของชุมชนอย่างเป็นระบบเพื่อความยั่งยืนตามแนวทางเศรษฐกิจพอเพียง

ผู้วิจัยจึงเล็งเห็นว่าความสำคัญของการออกแบบบรรจุภัณฑ์สำหรับอาหารเลี้ยงสัตว์น้ำเศรษฐกิจและผลิตภัณฑ์แปรรูปอาหารทางทะเลบนฐานอัตลักษณ์วิถีชีวิตของชุมชน โดยสร้างต้นแบบบรรจุภัณฑ์ ที่เป็นมาตรฐานเพื่อนำไปปรับระบบกลไกการพัฒนากลุ่มผลิตภัณฑ์อาหารเลี้ยงสัตว์น้ำและผลิตภัณฑ์แปรรูปอาหารทางทะเล ของอำเภอบ้านแหลม จังหวัดเพชรบุรี ทางด้านการจัดจำหน่าย โดยศึกษาหลักการออกแบบบรรจุภัณฑ์ เพื่อให้ได้บรรจุภัณฑ์ที่มีความเหมาะสมบนฐานอัตลักษณ์วิถีชีวิตของชุมชนให้ตรงกับความต้องการของผู้บริโภคในปัจจุบันมากขึ้น ซึ่งจะช่วยสร้างนวัตกรรมชุมชนให้สามารถแก้ปัญหาของชุมชน ผู้ประกอบการ โดยนวัตกรรมที่เกิดขึ้นจะถูกออกแบบและสร้างบนฐานเทคโนโลยี ที่เหมาะสมกับชุมชน เพื่อให้ชุมชนสามารถต่อยอด พัฒนาขึ้นได้เองต่อไป และมีการส่งถ่ายชุดความรู้จากการวิจัยทั้งหมดที่ใช้สร้างนวัตกรรม เมื่อชุมชนสามารถสร้างนวัตกรรมและต่อยอดได้เองแล้ว นวัตกรรมก็จะถูกยกระดับ ชุมชนก็จะมีศักยภาพในการสร้างความเข้มแข็งและสร้างเศรษฐกิจที่ดีขึ้นต่อไป

2. บริบทปัญหาเชิงพื้นที่

3. วัตถุดิบในพื้นที่ (อธิบายเชื่อมโยงแหล่งวัตถุดิบ ระบุแหล่งซื้อขายวัตถุดิบ ถ้ามี)

4. แนวทางการออกแบบนวัตกรรม

4.1 ศึกษาข้อมูลสุขภาวะบรรจุภัณฑ์ของผลิตภัณฑ์หรับอาหารเลี้ยงสัตว์น้ำเศรษฐกิจและผลิตภัณฑ์แปรรูปอาหารทางทะเล

4.2 ศึกษาและสังเคราะห์ข้อมูลบรรจุภัณฑ์ที่ได้จากการสำรวจพื้นที่ เพื่อตรวจสอบความถูกต้อง ของข้อมูล เช่น ข้อมูลสถานที่จำหน่าย ราคาสินค้า กลุ่มผู้บริโภค จุดอ่อนจุดแข็ง สถานการณ์ที่ได้เปรียบ และโอกาสที่ได้สู่การสร้างบรรจุภัณฑ์ให้มีอัตลักษณ์วิถีชีวิตของชุมชน

4.3 การออกแบบพัฒนาบรรจุภัณฑ์ โดยพื้นฐานการประเมินคุณภาพบรรจุภัณฑ์ ด้านการปกป้องผลิตภัณฑ์ ด้านการบรรจุด้านการอำนวยความสะดวก ด้านการส่งเสริมการจำหน่าย ด้านความสะอาดและปลอดภัย

4.4 นำผลงานการออกแบบบรรจุภัณฑ์ที่ได้จากการพัฒนาแล้วไปทดสอบการใช้งาน โดยพิจารณารูปแบบบรรจุภัณฑ์ที่เหมาะสมกับบริบทและสภาพแวดล้อมของชุมชน

5. นวัตกรรมที่นำมาใช้ แสดงภาพแบบจำลองพร้อมคำอธิบายการทำงานเบื้องต้น

  1. ชื่อการค้า ดินหมักคุณภาพสูง บ้านแหลม Ban Laem’s High-Quality fermented soil
  2. สโลแกน หรือประโยคปิดการขาย “ต้นทุนต่ำ แร่ธาตุสูง ผลผลิตเพิ่มพูน เกื้อกูลเกษตรกร”
  3. ผลิตโดย องค์การบริหารส่วนตำบลท่าแร้งออก อำเภอบ้านแหลม จังหวัดเพชรบุรี โทร 032 782 141
  4. ส่วนประกอบสำคัญ ดินร่วน ปุ๋ยคอก กากอ้อย แกลบดำ แกลบดิบ ก้อนเห็ดเก่า จุลินทรีย์ ขุยมะพร้าว
  5. แนะนำการใช้งาน ดินดีมีคุณภาพเหมาะสำหรับ ไม้ผล ไม้ดอก ไม้ประดับ และไม้กระถาง
  6. เบอร์โทรติดต่อผู้ขาย 032 782 141
  7. บาโค้ช /คิวอาโค้ชไลน์ หรือเพจ
รูปภาพบรรจุภัณฑ์สำหรับปุ๋ยอินทรีย์

6. สรุปผลการวิจัย

ผลการดำเนินงานตลอดโครงการโดยเริ่มการศึกษาสภาพปัญหาเชิงพื้นที่ อัตลักษณ์วิถีชีวิตของชุมชน ความต้องการบรรจุภัณฑ์ สุขภาวะบรรจุภัณฑ์ของผลิตภัณฑ์ และห่วงโซ่คุณภาพบรรจุภัณฑ์สำหรับผลิตภัณฑ์อาหารสัตว์เลี้ยงเศรษฐกิจและนำสังเคราะห์ข้อมูลบรรจุภัณฑ์ที่ได้จากการสำรวจพื้นที่ โดยพบว่า ในส่วนของบรรจุภัณฑ์ที่เป็นผลิตภัณฑ์พร้อมทานส่วนใหญ่นั้นก็จะเป็นของแห้ง ซึ่งจะเป็นที่ผลิตภัณฑ์ในพื้นที่อำเภอบ้านแหลม ผลิตภัณฑ์ที่ได้ส่วนใหญ่จะเป็นผลิตภัณฑ์ที่เกิดการตากแห้งแดดเดียวและเป็นผลิตภัณฑ์ที่พร้อมทาน จะมีวัตถุดิบบางส่วนที่นำเข้ามาจากแหล่งอื่น ๆ เนื่องจากผู้ประกอบการแปรรูปอาหารทะเลมีวัตถุแปรรูปไม่เพียงพอต่อความต้องการของลูกค้า ผลิตภัณฑ์ในพื้นที่อำเภอบ้านแหลมที่มีการนำวางจำหน่ายส่วนใหญ่จะเป็นของของแห้งหลายชนิดด้วยกัน อาทิเช่น  ปลาวง ปลาไส้ตัน หอยแมลงภู่ ตากแห้ง กุ้งฝอย กุ้งเนื้อ ปลาช่อนทะเล หมึกแห้ง หอยเสียบ หอยปรุงรส หอยเปียก เป็นต้น ฉะนั้นปัญหาและอุปสรรคส่วนใหญ่จะเป็นในเรื่องของบรรจุภัณฑ์ที่ไม่เอื้อต่อการจำหน่าย ซึ่งในแต่ละร้านค้าจะมีบรรจุภัณฑ์ที่แตกต่างกันออกไป อีกประการสำคัญของปัญหาและอุปสรรคที่ผ่านมาเกี่ยวกับผลิตภัณฑ์หรือบรรจุภัณฑ์ส่วนมากคือ ลูกค้าไม่พึงพอใจเรื่องกลิ่น ในส่วนของบรรจุภัณฑ์นั้นต้องการให้ปกป้องผลิตภัณฑ์ให้มีการคงสภาพเดิมได้นานและง่ายต่อการขนส่ง โดยในพื้นที่จะมีกลุ่มลูกค้ามารับการจำหน่ายตรงในพื้นที่ กลุ่มลูกค้าส่งตามร้านอาหารทะเลและกลุ่มลูกค้าตามตลาดนัด ซึ่งในเขตอำเภอบ้านแหลมนี้จะมีร้านจำหน่ายของฝากอยู่ประมาณ 8-9 ร้านเท่านั้น ที่เหมือนกัน ลูกค้าส่วนใหญ่ที่นิยมชื้อผลิตภัณฑ์อาหารทะเลในอำเภอบ้านแหลม จะประกอบด้วย 2 กลุ่มด้วยกันคือ นักท่องเที่ยวประมาณ 80 เปอร์เซ็นต์ ได้จากการขายให้กับคนในพื้นที่อีก 10 เปอร์เซ็นต์ และขายในตลาดออนไลน์อีก 10 เปอร์เซ็นต์ ในส่วนของตลาดออนไลน์นั้นในปัจจุบันยังไม่มีการขายอย่างต่อเนื่องเพราะบรรจุภัณฑ์ที่ไม่ตอบสนองต่อการเลือกชื้อและการขนส่งสินค้า

ผลการสังเคราะห์ข้อมูลจากการศึกษาข้อมูลสุขภาวะบรรจุภัณฑ์เพื่อเป็นแนวทางการปรับปรุงรูปแบบบรรจุภัณฑ์ให้มีอัตลักษณ์วิถีชีวิตของชุมชน ที่ตอบสนองต่อการจำหน่ายทั้งแบบออฟไลน์และออนไลน์ได้ ในการพัฒนานวัตกรรมอาหารเลี้ยงสัตว์น้ำเศรษฐกิจและผลิตภัณฑ์แปรรูปอาหารทางทะเลให้สอดรับกับการจำหน่ายที่หลากหลายรูปแบบและเพิ่มจุดดึงดูดการจำหน่ายที่ดีขึ้นบนฐานอัตลักษณ์วิถีชีวิตของชุมชน ตอบสนองต่อความต้องการของลูกค้าไม่ว่าจะเป็นกลุ่มที่จำหน่ายในตลาดนัดก็จะเป็นกลุ่มคนในพื้นที่ ร้านจำหน่ายของฝากและของที่ระลึก ศูนย์จำหน่ายสินค้าของจังหวัดเพชรบุรี หรือแม้กระทั้งตลาดออนไลน์ ซึ่งในการพัฒนานวัตกรรมบรรจุภัณฑ์มีหลักการออกแบบและประเมินคุณภาพบรรจุภัณฑ์ ด้านการปกป้องผลิตภัณฑ์ ด้านการบรรจุ ด้านการอำนวยความสะดวก ด้านการส่งเสริมการจำหน่าย ด้านความสะอาดและปลอดภัย โดยแนวทางการพัฒนานวัตกรรมเพื่อป้องกันและแก้ไขปัญหา โดยพัฒนาโครงสร้างบรรจุภัณฑ์ผลิตภัณฑ์แปรรูปอาหารทางทะเล ให้สอดคล้องกับความต้องการของชุมชนมาประกอบอีกทางหนึ่งโดยคำนึงถึงรูปแบบการผลิต ความสวยงาม การใช้สอยความเข้ากันได้กับเครื่องจักร และใช้วัสดุที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม รวมถึงทดสอบความพึงพอใจของผู้ประกอบการ คนในพื้นที่และนักท่องเที่ยวที่มีผลต่อบรรจุภัณฑ์ที่ได้พัฒนาแล้วนำมาต่อยอดในเชิงพาณิชย์ เพื่อหาประสิทธิภาพของการออกแบบบรรจุภัณฑ์ และนำนวัตกรรมเข้าสู่การใช้งานจริง ซึ่งพบว่า โดยรวมทดสอบความพึงพอใจของผู้ประกอบการ คนในพื้นที่และนักท่องเที่ยวต่อรูปแบบบรรจุภัณฑ์สำหรับอาหารเลี้ยงสัตว์น้ำเศรษฐกิจและผลิตภัณฑ์แปรรูปอาหารทางทะเลบนฐานอัตลักษณ์วิถีชีวิตของชุมชนภาพรวมอยู่ในระดับมาก คือ และด้านที่ผู้ประกอบการ คนในพื้นที่และนักท่องเที่ยวมีความ พึงพอใจมากที่สุด คือ ด้านกราฟิกของบรรจุภัณฑ์ ในรายข้อ สีสันสวยงาม ผลการประเมินตัวอย่างบรรจุภัณฑ์จากกลุ่มผู้เชี่ยวชาญ และผู้ผลิตบรรจุภัณฑ์สำหรับอาหารเลี้ยงสัตว์น้ำเศรษฐกิจและผลิตภัณฑ์แปรรูปอาหารทางทะเลในท้องถิ่นชุมชน พบว่าโดยรวมมีความพึงพอใจต่อบรรจุภัณฑ์สำหรับอาหารเลี้ยงสัตว์น้ำเศรษฐกิจและผลิตภัณฑ์แปรรูปอาหารทางทะเล เฉลี่ยอยู่ในระดับ มากคือ จากการนวัตกรรมการออกแบบเพื่อเพิ่มมูลค่าของผลิตภัณฑ์แปรรูปอาหารทางทะเล จำนวน 3 ผลิตภัณฑ์ ได้แก่ บรรจุภัณฑ์ปลาหมึกตากแห้ง บรรจุภัณฑ์ปลาวง บรรจุภัณฑ์หอยลายปรุงรส และบรรจุสำหรับอาหารเลี้ยงสัตว์น้ำเศรษฐกิจ จำนวน 1 ผลิตภัณฑ์ ได้แก่ บรรจุภัณฑ์อาหารกุ้ง ซึ่งสามารถสร้างเอกลักษณ์ให้กับสินค้านำไปสู่การผลิตเชิงพาณิชย์ เพิ่มทางเลือกชื้อสำหรับอาหารเลี้ยงสัตว์น้ำเศรษฐกิจและผลิตภัณฑ์แปรรูปอาหารทางทะเลเพิ่มรายได้ให้กับวิสาหกิจชุมชน

ทีมนักวิจัย

ให้คะแนนนวัตกรรมนี้

คลิกที่ดาวเพื่อให้คะแนน

คะแนนเฉลี่ย 4.9 / 5. จำนวนการโหวต: 37

No votes so far! Be the first to rate this post.