RMUTP

1. ความเป็นมา

จังหวัดเพชรบุรีตั้งอยู่ในพื้นที่ของภาคกลางตอนล่างเป็นพื้นที่ราบชายทะเลของแม่น้ำเพชรบุรีตอนปลาย ชายฝั่งทะเลบริเวณนี้จึงเป็นแหล่งเศรษฐกิจที่สำคัญยิ่งของจังหวัดเพชรบุรี ประชาชนในพื้นที่ อ.บ้านแหลม จ.เพชรบุรี ยึดอาชีพหลัก คือ 1.อาชีพเกษตรกรรม 2.อาชีพทำขนมหวาน 3.ประมงชายฝั่งและบนฝั่ง หากพิจารณาถึงการทำเกษตรกรรมโดยเฉพาะอย่างยิ่งการปลูกข้าว ซึ่งเป็นอีกหนึ่งอาชีพหลักของเกษตรกรในตำบลท่าแร้งออก ดังภาพที่ 1 เนื่องจากปัจจัยด้านต้นทุน ราคาขายและสิ่งแวดล้อมของตำบลท่าแร้งออก ส่งผลต่อปริมาณผลผลิตของข้าวหลังการเก็บเกี่ยวจะมีความสมบูรณ์และมากน้อยเพียงใดขึ้นอยู่กับการให้สารอาหารที่เพียงพอต่อความต้องการ ประกอบด้วยปุ๋ยอินทรีย์และปุ๋ยเคมี ดังภาพที่ 2 ปุ๋ยที่เกษตรกรเลือกใช้เป็นปุ๋ยสูตรสำเร็จขึ้นอยู่กับอายุของข้าวที่ทำการปลูก ปุ๋ยสูตรดังกล่าวเกษตรกรสามารถซื้อได้จากร้านค้าการเกษตรทั่วไปทั้งในอำเภอบ้านแหลมและอื่น ๆ ในการประมาณการต้นทุนของการปลูกข้าว ถูกแบ่งออกเป็น 4 ต้นทุนหลักเรียงตามระดับ ดังนี้ ต้นทุนพันธ์ข้าวต้นทุนปุ๋ย ต้นทุนแรงงานและการบำรุงรักษา การลดต้นทุนการผลิตจึงมีผลโดยตรงกับเศรษฐกิจฐานรากของเกษตรกร

image004

ภายหลังการลงสำรวจพื้นที่และข้อมูลของคณะผู้วิจัยและคณะผู้บริหารขององค์การบริหารส่วนตำบล ท่าแร้งออก ดังภาพที่ 3 พบว่า มีความต้องการนวัตกรรมเทคโนโลยีด้านระบบผลิตปุ๋ยอินทรีย์สำหรับการเกษตรอินทรีย์ที่มีความเหมาะสมต่อพันธุ์ข้าว ที่ง่ายต่อการใช้งานและการบำรุงรักษา สามารถบริหารจัดการได้ด้วยตัวเองในระดับท้องถิ่น เนื่องจากวัตถุดิบที่ใช้ในการผลิตปุ๋ยอินทรีย์สามารถหาได้ในท้องถิ่นด้วยการใช้ประโยชน์จากเศษผลผลิตทางการเกษตรและมูลสัตว์ ด้วยหากชุมชนสามารถผลิตปุ๋ยอินทรีย์ได้เองจะทำให้สามารถลดต้นทุน ในการปลูก และเพิ่มรายได้จากการจำหน่ายปุ๋ยอินทรีย์ จากเหตุผลที่กล่าวมาข้างต้น ทางคณะผู้วิจัยเล็งเห็นว่า การเสริมสร้างความมั่นคงทางอาชีพและรายได้ให้กับเกษตรกรผู้ปลูกข้าว จากการใช้ความรู้ทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีเพื่อสร้างระบบผลิตปุ๋ยอินทรีย์สำหรับการเกษตรอินทรีย์ จึงมีความจำเป็นอย่างยิ่งและยังสามารถ ตอบโจทย์ความต้องการด้านเทคโนโลยีเพื่อสร้างความเข้มแข็งของคนในชุมชนและการสร้างสังคมแห่งความสุข

image002

image003

image004

2. บริบทปัญหาเชิงพื้นที่

1) ปัญหาเรื่องปริมาณน้ำ ภายใต้ข้อมูลที่มาจากการเสวนาพูดคุยกับกลุ่มผู้มีส่วนได้เสียในอาชีพทำนา (กลุ่มนาแปลงใหญ่) พบว่าปริมาณและคุณภาพของน้ำที่ใช้ในการทำนาไม่สามารถควบคุมได้ ทั้งด้านคุณภาพและปริมาณ เนื่องจากตำบลท่าแร้งออกเป็นพื้นที่ราบลุ่มมีความลาดเทจากด้านทิศตะวันตกไปสู่ด้านทิศตะวันออก ได้รับน้ำจากแม่น้ำเพชรบุรี อีกทั้งยังมีปริมาณไม่เพียงพอต่อการใช้งาน ทำให้เกษตรกรทำนาได้เพียง 1-2 ครั้งต่อปีเท่านั้น

2) ปัญหาด้านต้นทุนการทำนาที่สูงขึ้น สำหรับต้นทุนการทำนาที่สัดส่วนต้นทุนได้แก่ ต้นทุนค่าพันธุ์ข้าว ค่าจ้างไถทำเทือก ค่าจ้างหว่าน ยาฆ่าหญ้าป้องกันแมลงและศัตรูพืช ค่าจ้างฉีดยา ปุ๋ยเคมี ค่าแรงการเก็บเกี่ยว ค่าบรรทุก และค่าเช่านา ซึ่งต้นทุนทั้งหมดสูงถึง 4,500-5,000 บาท/ไร่ จากข้อมูลของการสัมภาษณ์กลุ่มผู้ปลูกข้าวนาแปลงใหญ่

3) ปัญหาด้านการเสื่อมสภาพของดินและความถดถอยของผลผลิต สืบเนื่องจากการใช้ปุ๋ยเคมีในการ ทำนามาเป็นเวลาอันยาวนาน ซึ่งเกษตรกรส่วนใหญ่ให้เหตุผลไปถึงว่า ปุ๋ยเคมีสามารถให้ผลผลิตที่เร็วกว่าปุ๋ยอินทรีย์ ประกอบกับการซื้อขายที่ง่าย นอกจากนี้ ยังสามารถนำปุ๋ยมาใช้ก่อนแล้วจึงนำเงินไปชดใช้ภายหลังการเก็บเกี่ยวได้ ด้วยเหตุนี้ ดินและน้ำที่ใช้ในการปลูกข้าวจึงเกิดการเสื่อมสภาพและมีสารเคมีตกค้าง มากไปกว่านั้น เกษตรกรผู้ทำนาส่วนใหญ่ไม่มีความรู้ในวิธีการตรวจสอบและวิเคราะห์คุณภาพดินและน้ำเบื้องต้น รวมไปถึงไม่มีเครื่องมือทางวิทยาศาสตร์เป็นของส่วนตัวหรือของกลุ่มผู้ปลูกข้าว ทั้งนี้ จากการสัมภาษณ์ทำให้ทราบว่า โอกาสการใช้เครื่องมือเพื่อวัดคุณภาพดินและน้ำต้องพึ่งพาความช่วยเหลือจากรัฐผ่านองค์การบริหารส่วนตำบลท่าแร้งออกเท่านั้น ยิ่งไปกว่านั้น คุณภาพของดินที่ถูกทับถมด้วยเคมีส่งผลกระทบโดยตรงกับปริมาณผลผลิตที่ค่อนข้างถดถอยลง เนื่องจาก ชาวนาไม่มีการพักดินปลูกข้าวจากสาเหตุที่เชื่อมโยงกันระหว่างปริมาณของน้ำที่ไม่เพียงพอทำให้ต้องเร่งปลูกข้าวต่อในรอบที่ 2 ของปี ภายหลังจากการลงพื้นที่ คณะผู้วิจัยได้ดำเนินการทดลองวัดคุณภาพดินและน้ำในพื้นที่ปลูกข้าวตามภาพที่ 4

image005

image006

3. วัตถุดิบในพื้นที่ (อธิบายเชื่อมโยงแหล่งวัตถุดิบ ระบุแหล่งซื้อขายวัตถุดิบ ถ้ามี)

วัตถุดิบที่ใช้ในการผลิตที่มีและพบในพื้นที่ได้แก่ มูลสัตว์ ซากสัตว์ และเศษวัชพืช มูลสัตว์นั้นได้จากการเลี้ยงสัตว์ในชุมชนเพื่อนำไปแปรรูปได้แก่ วัว แพะ และไก่ ซากสัตว์ที่เหลือทิ้งจากการแปรรูปอาหารทะเล และเศษวัชพืชที่เหลือทิ้งจากการทำการเกษตร